Psalm 22: De kruisigingspsalm
“als een leeuw” of “doorboord”?
Weinig psalmen zijn zo controversieel gebleken als deze. Waar sommigen menen dat dit een ontegenzeggelijke referentie is aan het lijden en sterven van Jezus de Messias[1] houden anderen vol dat er hier geen sprake kan zijn van een referentie naar Jezus, omdat er sprake zou zijn van een geniepige en opzettelijk misleidende vertaling. Dat laatste vormt voornamelijk de rode draad in een artikel van een zekere rabbi genaamd Tovia Singer, die bekend staat om zijn ongezouten kritiek op het Christendom, die hij besmeurd met termen als “manipulated, mis- quoted, mistranslated, and even fabricated verses” en “deliberately mistranslated the Hebrew word kaari” en “deliberately twisted their translations” en zo gaat hij maar door.
Moslims schijnen hem eindelijk gevonden te hebben en gebruiken dan ook steeds vaker zijn argumenten om, uiteraard, het Nieuwe Testament aan te vallen met als doel de weg vrij te banen voor hun valse profeet Muhammad. In dit geval hanteren ze het gezegde “de vijand van mijn vijand is mijn vriend” en het kan bijna niet ironischer dan dat zij in deze “vriend” Tovia Singer een tot op het bot doorgewinterde zionistische orthodoxe jood gevonden hebben die zij anders voor geen meter zouden vertrouwen omdat hij nu eenmaal van “al Jahood” (de Joden) is, waartegen de Koran en Muhammad zich zo verzetten in hun theologische bronnen. Desalniettemin maken moslims dankbaar gebruik van het werk van Tovia Singer, in wie zij menen een echte handlanger te hebben gevonden voor hun strijd tegen de Christelijke apologetiek.
We kennen allen de omschrijvingen in het Nieuwe Testament over Jezus in zijn lijden. Zo spreken de woorden in Psalm 22:2, “Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten”, tot het hart van iedere christen zoals die van de lippen van onze Heer Jezus terug zijn te vinden in de Evangeliën. Ook de woorden in Psalm 22:9, “Wentel het op de Here – laat die hem verlossen, hem redden, Hij heeft immers welgevallen aan hem!”, staan direct parallel aan Mattheus 27:43. En ook van Psalm 22:19, “Zij verdelen mijn klederen onder elkander en werpen het lot over mijn gewaad”, vinden wij de vervulling in Mattheus 27:35 terug. Kortom, er zijn genoeg aanknopingspunten die wij kunnen vinden in deze psalm die ons direct naar Jezus leiden. Maar deze psalm is niet berucht om deze verzen die wij zojuist bekeken hebben. Er is een vers waar men zich specifiek over buigt waar vooral moslims zich tegen verzetten. Die heeft namelijk heel veel weg van specifiek een kruisiging, iets dat in alle toonaarden wordt ontkend door de Koran[2] waardoor moslims geneigd zijn om een gretig beroep te doen op Tovia Singer.
Psalm 22:17 (16 in de vertalingen)
“Want honden hebben mij omsingeld, een horde kwaaddoeners heeft mij omgeven; zij hebben mijn handen en mijn voeten doorboord.” (HSV)
“Want honden hebben mij omsingeld, een horde kwaaddoeners heeft mij omgeven; als een leeuw [zijn zij aan] mijn handen en mijn voeten.” (letterlijke vertaling van de meerderheid van de Masoretische Tekst, MT)
Het is dus deze tekst waarbij de kruisiging in de verbeelding springt en dat het plaatje van de psalmist compleet maakt als het gaat om de vervulling in het Nieuwe Testament: Jezus schreeuwt het uit naar de Vader “Mijn God, Mijn God, waarom hebt u mij verlaten” en de spotters staan er omheen zeggende dat God hem maar moet redden omdat hij zich in Jezus behaagd, zij schudden het hoofd en bespotten hem, ze verdelen zijn kleren en werpen er het lot om, hij heeft dorst en zijn tong kleeft aan zijn gehemelte en als klap op de vuurpijl doorboren zij zijn handen en voeten. Maar dat is nu het hele twistpunt: Spreekt dit over een kruisiging? Is de vertaling nu juist of niet? Wordt er gesproken over doorboren of over een leeuw?
Er zijn sommige varianten in de Masoretische tekst traditie waar “doorboren”, maar veruit de meerderheid van de Masoretische manuscripten heeft “als een leeuw”. Het verschil zit hem in 1 letter:
כארי (kaari) als een leeuw
כארו (kaaru) zij hebben doorboorden
Zoals je ziet is het verschil klein maar toch weer behoorlijk. Welke is dan toch de juiste? Om hier achter te komen dienen wij te kijken naar andere getuigen van deze tekst. Er zijn namelijk oudere getuigen van de tekst die niet lezen als de meerderheid van de Masoretische tekst:
|
Versies uit de oudheid van Psalm 22:17 |
||
| De Dode Zee Rollen (DZR) | כארו | Zij hebben doorgraven |
| De Septuaginta (LXX) | ὥρυξαν ōruxan | Zij hebben doorboord |
| De Peshitta | Zij hebben doorboord | |
| De Aramese Targum | נָכְתִין …כְּאַרְיָא | Zij bijten als een leeuw |
Van deze teksten zijn de DZR[3] en de LXX een getuigenis uit de oudheid voor de “doorboord/doorgraven” vertaling en die tonen daarmee aan dat deze vertaling geen christelijk verzinsel is, noch dat de christenen doen aan “opzettelijke misvertalingen”, zoals Tovia Singer beweert. Dit zijn namelijk pre-christelijke teksten die al bestonden lang voordat er christenen waren. Tovia Singer vertelt zijn publiek simpelweg niet, zoals hij dat gewoon is, dat er verschillende lezingen zijn van deze tekst. Wat men leert als men wat vaker naar Tovia Singer luistert is dat de crux hem niet zozeer zit in wat deze man vertelt, maar juist in wat hij voor zijn publiek achterhoudt.
Zo houdt Tovia Singer ook het volgende achter voor zijn publiek en doet hij tegelijkertijd alsof hij een geweldig punt maakt. Om te laten zien hoe manipulatief christenen zijn, beweert hij dat christenen het woord כארי overal waar het voorkomt in de Tenach consequent vertalen als “als een leeuw” en geeft hij als voorbeeld Jesaja 38:13 waar inderdaad het woord כארי wordt vertaald met “als een leeuw”. Daarbij zegt hij: “Psalm 22:17 is de enige plek waar de christelijke Bijbel kaari vertaald met ‘doorboord’.” Tovia Singer doet hierbij 2 dingen:
- Hij doet zomaar alsof kaari de enige lezing is en dat christenen dus kaari vertalen als “doorboord”. Maar dat is nu juist het hele dispuut. En zoals aangetoond is dat niet het geval. Kaari is niet eens de enige Hebreeuwse lezing van de tekst! (de DZR en zelfs een kleine minderheid van de Masoretische tekst leest geen “kaari”)
- Hij gaat helemaal naar Jesaja om aan te tonen dat kaari dient te worden vertaald met “als een leeuw”. Er is een reden waarom Tovia Singer niet gewoon in de Psalmen kijkt voor zo’n voorbeeld waar de tekst “als een leeuw” toch ook vaker voorkomt.
Zoals we al hebben gezien is de voorgestelde lezing van Tovia Singer niet de enige lezing van Psalm 22:17. Echter is ook punt 2 vernietigend voor Tovia Singer en zijn bewering dat de tekst kaari moet zijn in plaats van kaaru. De Psalmist gebruikt meerdere malen de uitdrukking “als een leeuw” en Singer weet dat. Hij negeert het doelbewust om de volgende reden: Overal waar de uitdrukking “als een leeuw” in de psalmen wordt gebruikt, wordt er een andere spelling gebruikt dan kaari, zelfs in Psalm 22. Hij gebruikt dus nooit de spelling כארי of ארי (alef-resh-yod), maar de spelling אריה (alef-resh-yod-heh) wordt gebruikt.
Psalms 7:2 leest כְּאַרְיֵה
Psalms 10:9 leest כְּאַרְיֵה
Psalms 17:12 leest כְּאַרְיֵה
Psalms 22:13 leest אריה
Psalms 22:21 leest אריה
Ik herhaal, Tovia Singer weet dat de Psalmist bij het woord leeuw nooit de spelling ari ארי, maar altijd aryeh אריה gebruikt. Dit getuigt tegen de lezing van Singer en van de meerderheid van de Masoretische tekst (er is een kleine minderheid van de Masoretische tekst waarin wel “doorboord” staat), dat kaari de juiste lezing is. Ja, het is mogelijk dat de Psalmist overal aryeh gebruikt en alleen in Psalm 22:17 ineens breekt met zijn gewoonte en de spelling ari gebruikt, maar is dit een plausibele aanname of eerder een wanhopig pleidooi voor de lezing van Tovia Singer, gelet op de getuigenis van de DZR en de LXX, die veel oudere lezingen bevatten dan de MT?
Nog een argument tegen de lezing van Tovia Singer is dat de lezing die hij wil hanteren geen werkwoord bevat. De tekst in vers 17 zou als volgt lezen:
- Want honden hebben mij omsingeld,
- een horde kwaaddoeners heeft mij omgeven;
- als een leeuw mijn handen en mijn voeten.
Zoals men kan zien hebben 17a en 17b een werkwoord dat de zin compleet maakt, echter ontbreekt dat werkwoord bij 17c. Als een leeuw mijn handen en mijn voeten… wat dan?? Zoals boven in de tabel te zien is, heeft de Aramese Targum wel de lezing כארי, maar is het gedwongen het werkwoord נָכְתִין (zij bijten) toe te voegen. Dit werkwoord is echter niet aanwezig in de tekst. Bij de lezing van de DZR en de LXX is het werkwoord wel aanwezig:
- Want honden hebben mij omsingeld.
- een horde kwaaddoeners heeft mij omgeven;
- zij hebben mijn handen en mijn voeten doorboord.
De “christelijke” lezing is completer, consistenter én ouder dan de lezing die Tovia Singer voorstelt op basis van de meerderheidstekst van de MT. De lezing die Singer voorstelt wordt ook gehanteerd door de JPS (Jewish Publication Society) vertaling en zij hebben in hun versie een voetnoot bij vers 17 waar er staat “meaning of Hebrew uncertain”. Al met al is het nu wel duidelijk dat het allemaal niet zo rooskleurig is als Singer zijn publiek wil doen geloven.
Laatste strohalm
Is hiermee dan alles gezegd? Nee, de “counter-missionaries” hebben nog een paar argumenten waarmee zij terug terug proberen te slaan.
Tegenargument 1: כארו (kaaru) bestaat niet. De juiste vervoeging van het werkwoord כרה (kara) is כרו (karu).
Men valt dus over het feit dat er een alef is toegevoegd dat er eigenlijk niet hoort. Toegegeven, de spelling כארו (kaaru) is ongebruikelijk, daar de juiste spelling inderdaad כרו (karu) is. Maar het toevoegen van de alef als “leesmoeder” (de zogenaamde “mater lectionis) in de Bijbelse tekst is niet ongebruikelijk. (voorbeelden hiervan: קאם in plaats van קם {Ho 10.14}; in 1 Kron. 6.65 ראמות in plaats van רמות’; in Psalm 116:6 en Spreuken 1:4 פתאים in plaats van פתים) Dit gekoppeld aan het feit dat alle lezingen uit de oudheid een werkwoord bevatten, spreekt voor kaaru, dus met mater lectionis, als de juiste lezing.
Tegenargument 2: al is kaaru/karu de juiste lezing, dan nog betekent het werkwoord kara graven/doorgraven en niet doorboren.
De betekenis van het woord kara is uiteenlopend. Al is de letterlijke betekenis (door)graven het wordt op verschillende manieren toegepast, ook in de zin van ergens een gat inmaken of openen. In Psalm 40:7 wordt het bijvoorbeeld toegepast als doorboren of doorklieven van oren om die te openen:
U hebt geen vreugde gevonden in slachtoffer en graanoffer, U hebt Mijn oren doorboord (אָזְנַיִם, כָּרִיתָ לִּי); brandoffer en zondoffer hebt U niet geëist.
Het heeft hiermee dus een wijdere toepassing dan uitsluitend “doorgraven”. Het punt is dat God niet zijn oren heeft doorgraven, maar dat Hij die heeft geopend. Het doorklieven van oren zoals in Psalm 40 of het doorboren van handen en voeten zoals in Psalm 22, ze worden beide op deze manier geopend. Dat is ook precies hoe de joodse vertalers van de LXX (nogmaals, lang voordat er christenen waren) dat woord interpreteerden: als het doorboren van handen en voeten.
Tegenargument 3: de LXX is geen betrouwbare getuige omdat het een christelijk werk is. Alleen de Thora is vertaald door de 72 rabbijnen waar de Septuaginta naar vernoemd is. De Psalmen zijn niet vertaald door de rabbijnen.
Dit is een argument dat rabbi Tovia Singer ook hanteert in zijn eerder aangehaalde artikel over Psalm 22 en het is vaak bedoeld als allerlaatste strohalm om de LXX sowieso als onbetrouwbaar neer te zetten, zodat men er niet inhoudelijk tegen hoeft te beargumenteren. Alle andere pogingen zijn immers mislukt, dus moet het hele gebouw maar opgeblazen worden. In zijn artikel zegt Tovia Singer, om te bewijzen dat de LXX “compleet corrupt” is, dat er in de Talmoed tractaten Megila 9a en 9b staat hoe de 72 rabbijnen een aantal unieke lezingen hebben verwerkt die niet meer voorkomen in de huidige LXX:
“Furthermore, even the current Septuagint of the Five Books of Moses is almost entirely a complete corruption of the original Greek translation that was compiled by the 72 rabbis more than 2,200 years ago at the request of King Ptolemy II of Egypt.9 This fact is well known to us because the Talmud10 records how these 72 translators distinctly rendered 15 phrases of the Torah in their translation. Of these 15 unique translations, only two are extant.11 It’s clear that the Septuagint’s version of the Torah is a corruption of the original translation made by the 72 Jewish scribes. In addition, the rest of the Septuagint is a translation by Christian scholars with a strong motive to twist the messages of the Jewish Bible”
En in de voetnoot onderaan het artikel schrijft Singer:
“Of these 15 phrases which appeared in the original Septuagint (Genesis 1:1; 1:26; 2:2; 5:2; 11:7; 18:12; 49:6; Exodus 4:20; 12:40; 24:5; 24:11; Leviticus 11:6; Numbers 16:15; Deuteronomy 4:19; 17:3), only Genesis 2:2 and Exodus 12:40 are found in the current Septuagint.”
Een ieder die deze 15 referenties nakijkt in de LXX ziet dat ze inderdaad anders lezen dan de referenties uit de Talmoed. En als wij Tovia Singer het voordeel van de twijfel geven en de claims van de Talmoed als waarheid accepteren[4] dan is dat inderdaad een afwijking van wat de rabbijnen in het Grieks hebben vertaald. Maar het probleem voor Tovia Singer is dat de vermeende veranderingen van de “originele LXX” nu conform de Hebreeuwse Masoretische Tekst (MT) lezen. Dus als de rabbijnse vertalers de tekst vertaald hebben zoals het in de Talmoed staat, die vertaling is aangepast conform de MT en de MT de originele tekst is, waarom klaagt iemand als Tovia Singer dan dat de tekst van de LXX nu conform de MT is aangepast? Tovia Singer klaagt steen en been, wanneer hij het Nieuwe Testament (NT) bekritiseert (het NT citeert uitvoering uit de LXX), omdat deze de LXX niet conform de MT leest en gebruikt dát feit als bewijs voor de onbetrouwbaarheid van de LXX. Maar nu, wanneer de LXX zou zijn aangepast conform de MT, klaagt Tovia Singer dat de LXX alsnog onbetrouwbaar is? Zoals het in goed Engels wel eens wordt gezegd “damned if you do, damned if you don’t”.
Overigens is het geen logisch gevolg dat, omdat er 15 plaatsen zijn waar de LXX anders leest dan in de Talmoed aangegeven, de gehele LXX “compleet corrupt” is zoals Tovia Singer stelt. Vooral wanneer de aanpassingen nu conform de MT lezen. Het moge duidelijk zijn dat de LXX een pre-christelijk werk is dat al gemaakt was voordat er een christen op aarde rondliep. Het is ook waar dat de verslagen van de vertaling van de LXX door de rabbijnen slechts over de Thora praten. Maar dat betekent niet dat de LXX een onbetrouwbare vertaling is. Sterker nog, het was de meest populaire vertaling van de Tenach van die tijd en werd massaal door hellenistische Joden gebruikt. Het is tekenend dat de opstand tegen de LXX vanuit rabbijnse hoek pas ontstond nádat de christenen deze vertaling massaal begonnen te gebruiken.
Conclusie: of Psalm 22:17 nu zegt “als een leeuw” of “doorboord”, één ding is duidelijk. Er gebeurt iets vreselijk met de handen en voeten van degene die wordt beschreven in de Psalm. Of het nu gebeurd door mensen die als een leeuw de handen en voeten bijten/doorklieven of dat het nu gebeurt door mensen die de handen en voeten doorboren is in deze nauwelijks relevant. Want er wordt gewoon hetzelfde gezegd op verschillende manieren. Maar als er toch een lezing moet worden geidentificeerd als de juiste lezing dan is het de lezing van de DZR en de LXX en niet die van de MT. Er kan dan ook geen sprake zijn van een christelijke misvertaling of misleiding. De vertaling “zij hebben mijn handen en voeten doorboord” is een legitieme vertaling die de tekst recht doet.
[1] Zie ook onze video over Jezus en Psalm 22: https://www.youtube.com/watch?v=Z9OJIridZvY
[2] Zie Soera 4:157 uit de Koran
[3] De tekst van Nahal Hever. Het woord kaaru heb ik onderstreept met rood en de waw aan het eind van het woord onderstreept met geel. Het is duidelijk te zien dat het woord eindigt met een waw, dus kaaru, en niet met een yod, dus geen kaary. Het volgende woord is yaday en begint met een yod (dat ik ook heb ondnerstreept met geel. Je ziet duidelijk het verschil tussen de laatste letter dat met rood onderstreept is en de eerste letter van het volgende woord:
[4] De claims van de Talmoed zijn zo vergezocht dat het maar de vraag is of deze veranderingen echt origineel in de LXX geweest zijn. Bijvoorbeeld, zo wordt er beweerd in Megila 9a:
“In addition, they replaced the verse: “And Sarah laughed within herself [bekirba]” (Genesis 18:12), with: And Sarah laughed among her relatives [bikroveha]. They made this change to distinguish between Sarah’s laughter, which God criticized, and Abraham’s laughter, to which no reaction is recorded. “
Het problem is dat er niet alleen geen sprake is van een reactie op Abraham’s gelach, maar dat er helemaal nergens in de tekst wordt gezegd dat Abraham überhaupt gelachen heeft. Dus de gehele basis voor deze zogenaamde verandering is compleet absent in de tekst. Het bestaat gewoon niet.
Een ander voorbeeld is waar er wordt beweerd:
And they wrote for him: God created in the beginning [bereshit], reversing the order of the words in the first phrase in the Torah that could be misinterpreted as: “Bereshit created God” (Genesis 1:1). They did so to negate those who believe in the preexistence of the world and those who maintain that there are two powers in the world: One is Bereshit, who created the second, God.
Ook dit slaat helemaal nergens op. De Griekse vertaling zou namelijk helemaal niet het woord “bereshit” bevatten, want dat is Hebreeuws. De Griekse vertaling zou lezen zoals het nu leest: ΕΝ ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς.. Wie zou er ooit denken, zoals de Talmoed suggereert, dat “En arche” (in het begin) als entiteit God zou hebben geschapen nu de LXX leest zoals het nu leest? Wederom is er geen enkele gegronde reden om de vertaling aan te passen omdat men denkt dat een woord in de originele taal, dat niet eens zou voorkomen in de vertaling, de schepper van God zou zijn.